استعدادیابی

در مورد چنین دانش آموزانی مشاور باید برای فراگیری دروس پایه از نقطه ای که ضعف دارد برنامه ریزی کند و با کمک خانواده، ضعف پایه ای او را جبران کند. فشار آوردن و وادار کردن دانش آموز به زحمات شبانه روزی در سطح بالای تحصیلی بدون توجه به پایه بی فایده است. آماده کردن دانش آموز و اولیای وی برای چنین برنامه ای نیاز به جلسات مشاوره ای دارد که متولی آن مشاور مدرسه است.

برخی از دانش آموزان از نظر هوشی در حد طبیعی هستند و ظرفیت لازم برای یادگیری را دارند؛ اما انگیزه ای برای درس خواندن ندارند. در مورد این گونه دانش آموزان که تعدادشان نیز کم نیست، مشاور باید علت تنبلی را جست وجو و برای درس خواندن آن ها ایجاد انگیزه کند. مشاوران با همکاری سایر عوامل آموزشی و پرورشی می توانند در سه سطح پیش گیری اولیه، ثانویه و ثالث اقدام به فعالیت کنند. مدرسه مکان مناسبی برای اجرای برنامه های پیشگیری از مشکلات روانی و عاطفی است و بخش مهمی از رسالت مدرسه به آموزش سازگاری عاطفی فرد در زندگی اختصاص دارد. لذا مدرسه بهترین فضا و فرصت برای آموزش ترویج شیوه های سازگاری صحیح در زندگی فردی و اجتماعی است. مشاوران بعد از پیگیری اولیه با آموزش مهارت های زندگی و با ارایه ی خدمات راهنمایی، مشاوره و اطلاع رسانی در زمینه های تربیتی، تحصیلی و شغلی و تسهیل روند ارضای نیازهای اساسی دانش آموزان، از جمله شکوفایی استعدادها و توان مندی ها، احساس خود ارزش مندی و اعتماد به نفس، خودشناسی و ارتقای سلامت روانی آنان نقش مؤثری را ایفا می کنند. این گونه خدمات از طریق تدریس درس مهارت های زندگی در قالب ساعت پرورشی، اجرای آزمون ها و انجام فرایند هدایت تحصیلی و اطلاع رسانی شغلی و آموزش فرایند برنامه ریزی تحصیلی و طرح ریزی شغلی در فرصت های مناسب اجرا می شود.

برخی از دانش آموزان با وجود این که افت تحصیلی نشان نمی دهند، ممکن است نیاز به آموزش شیوه های صحیح مطالعه و روش های به سازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روش هایی می تواند به جلوگیری از اتلاف وقت دانش آموز و بالا بردن بهره وری او کمک کند. برنامه ریزی برای مطالعه، رعایت اصول یادگیری در برنامه ریزی برای مطالعه، رعایت ویژگی های حافظه های مختلف می تواند به دانش آموز کمک کند تا روش مطالعه صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسب کند.

اضطراب، مرحله ی پیش رفته ی استرس مزمن است که خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله با تهدید آماده می کند. روان شناسان، اضطراب را پاسخی سازش یافته تلقی می کنند و هرجا که موضوع امتحان و ارزشیابی به میان می آید، اضطراب هم پدیدار می شود. اغلب افراد در جلسه ی امتحان و یا قبل از آن درجاتی از اضطراب را دارا هستند. داشتن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی کاملاً طبیعی و گاهی حتی ضروری است؛ چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی فرد شده و عمل کرد او را بهبود می بخشد؛ اما در صورتی که میزان این اضطراب از حد طبیعی بالا برود باعث مختل شدن عملکرد فرد خواهد شد. بنابراین، مشاور تحصیلی تلاش می کند با آموزش شیوه های صحیح مطالعه، بالا بردن کارآیی حافظه، استفاده بهینه از زمان و استفاده از روش های آرامش ورزی،به دانش آموز کمک کند تا اطمینان و یقین نسبت به خود پیدا کند.

چنین دانش آموزانی افکاری از این قبیل دارند: «نمره ی کمی خواهم گرفت»، «خوب نخوانده ام»، «همیشه شکست می خورم» مشاور تحصیلی کمک می کند تا دانش آموز با تسلط بیش تری به مطالب مورد نظر سر جلسه امتحان حاضر شود. در صورت حاد بودن میزان اضطراب، دانش آموز به مراکز اختصاصی تر ارجاع داده می شود.

برخی از دانش آموزان ممکن است دچار افت تحصیلی شوند؛ از این رو یا خود به مشاوره تحصیلی مراجعه می کنند یا توسط مسئولین مدرسه به مشاور مدرسه معرفی می شوند. در هر حال، مشاور تحصیلی به بررسی مسئله ی افت تحصیلی می پردازد و برای بررسی احتمال وجود مشکل خانوادگی از خود دانش آموز و خانواده ی او کمک می گیرد. عوامل مدرسه را نیز مورد بررسی قرار می دهد و هم چنین به بررسی سلامت جسمی و روانی دانش آموز می پردازد. شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد. بعد از پیدا کردن علت، مشاور به کمک دانش آموز و در صورت لزوم خانواده او و مسئولین مدرسه به رفع آن علت اقدام می کنند؛ یا اینکه راهنمایی هایی به دانش آموزان برای رفع علت ارایه می شود و پیش رفت او مورد پیگیری قرار می گیرد. از جمله ی این راهنمایی، شامل شیوه ی افزایش انگیزش دانش آموز، آموزش شیوه های صحیح مطالعه، آموزش شیوه های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره خواهد بود.

دانش آموزانی از سلامت روانی برخوردار هستند که اولاً خود را فردی ارزش مند و قابل احترام بدانند و به توانایی های خود اطمینان داشته باشند؛ ثانیاً بتوانند بدون دغدغه ی خاطر و ناراحتی با واقعیات زندگی مواجه شوند و کل وجودشان را همان گونه که هست بشناسند و بپذیرند؛ ثالثاً با آرامش خاطر و احساس امنیت و با شوق و امید زندگی کنند. دانش آموزی که با بحران و مشکل روانی مواجه است، توانایی ایستادگی در برابر فشارهای وارده را ندارد و در حل مشکلات به طور منطقی و سنجیده عاجز است. چنین دانش آموزی جهت حل مشکل و برقراری تعادل به مشاوره نیاز دارد. مشاور چشم انداز تازه ای را به ماجراهای ذهنی دانش آموز می گشاید. چشم انداز و نگاهی که به آدمی مجال زیستن می دهد و فرصتی فراهم می کند تا فرد خودش را در ذهنش بازسازی کند و قدرتی را در اختیار فرد می گذارد تا با بهره گیری نوع جدیدی از حضور خود را در پهنه ی روابط بین فردی تجربه کند. افزون بر این، مشاور، وظیفه ی نظارت بر خویش را نیز بر دوش می کشد.

در این زمینه مشاور به دانش آموز کمک می‌کند با اطلاع از ویژگیها و شرایط خود ، رشته‌ها و شرایط جامعه تصمیم مناسبی در مورد انتخاب رشته تحصیلی‌اش اتخاذ کند. چنین فرایندی چه در سال نهم و برای انتخاب رشته تحصیلی دوره متوسطه صورت گیرد و چه برای انتخاب رشته دانشگاهی تفاوت چندانی نمی‌کند. آشنایی مشاور با ویژگیها و مقررات موجود مربوط به هر دوره (متوسطه یا دانشگاهی) بسیار حائز اهمیت است. مشاور تلاش می‌کند علاوه بر اینکه مراجع را از جنبه‌های مختلف هوشی ، استعداد و علایق شناسایی کند بلکه این شناخت را با شناختهای خود دانش آموز درهم می‌آمیزد و با در نظر گرفتن مقررات بیرونی و شرایط ویژه جامعه اقدام به تصمیم گیری کنند.

ویژگیهای خود دانش آموز که باید شناسایی شوند عبارتند از: میزان بهره هوشی ، نمرات تحصیلی او، تعیین نقاط قوت و ضعف او در دروس مختلف ، بررسی علایق و استعدادهای او در زمینه رشته‌ها و مشاغل. برای اینکار گاهی مشاور از آزمونهایی چون تست هوش ، آزمون رغبت سنج و آزمونهای سنجش استعداد کمک می‌گیرد. از سوی دیگر باید دانش آموز شناخت کاملی نیز از خود رشته تحصیلی بدست آورد. اینکه چه دروسی در آن مطالعه می‌شوند، آینده شغلی آن چیست؟